|
 Leishmaniasis เป็นกลุ่มของโรคที่เกิดจากเชื้อใน genus Lieshmania ซึ่งเป็น protozoa และมีหลาย species โดยมีตัวริ้น (Sandfly ; tabanids ; Phlebotomus spp.) เป็น reservoir host ของโรค มนุษย์เราก็เป็น เป็น reservoir host ของ Lieshmania บาง species ริ้นตัวเมียจะกินเลือดเป็นอาหารเมื่อดูดเลือดจากพาหะซึ่งอาจเป็นคนหรือสัตว์ เมื่อเข้าสู่ตัวแมลงเชื้อจะพัฒนาไปเป็นรูปแบบที่สามารถติดจากแมลงไปสู่คนและสัตว์อื่นได้
Lieshmaniasis มักพบแพร่กระจายอยู่แถบตอนกลางและตอนใต้ของทวีปแอฟริกา อเมริกา เอเชีย และแถบเมดิเตอเรเนียน อาการที่พบส่วนใหญ่เป็นแบบ cutaneous lieshmaniasis (เป็นแผลหลุมที่ผิวหนัง) มีเพียง L. tropica เท่านั้นที่ทำให้เกิดโรคในมนุษย์โดยมีแมลงเป็นพาหะ มี Lieshmania สัตว์ตัวที่สำคัญที่จะเป็นแหล่งแพร่โรคมายังมนุษย์คือพวกสัตว์ฟันแทะ (rodents) และพวก hyrax (Procavia capensis) ซึ่งมีแหล่งที่อยู่อาศัยแถบตะวันออกกลางและทวีปแอฟริกา สาเหตุที่ติดโรคเนื่องจากมีอาชีพที่ต้องเข้า ป่าซึ่งเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของสัตว์พวกนี้ ส่วนกรณีที่เกิด visceral lieshmaniasis (เชื้อเข้าสู่อวัยวะภายใน ;Kala azar)ก็เป็นชนิดโรคสัตว์สู่คนเช่นเดียวกันพบได้ในประเทศจีนแถบเมดิเตอเรเนียนและทวีปอเมริกา โรคนี้มีสัตว์ประเภทสุนัขเป็นแหล่งเพาะโรค
โดยพบโรคนี้อุบัติขึ้นมาหลายร้อยปีแล้ว พบครั้งแรกในปี 1756 ในผู้ป่วยชาวตุรกี และเรียกโรคนี้ว่า Aleppo boil เพราะหลังจากหายแล้วจะเกิดแผลเป็นที่น่าเกลียดติดไปตลอดชีพ
Lieshmania
Lieshmania spp. เป็น protozoa โดยมีหลาย species ที่ทำให้เกิดโรคในคน เฉพาะ
L. donovani เท่านั้นที่ทำให้เกิด visceral lieshmaniasis (เชื้อเข้าสู่อวัยวะภายใน ; Kala azar)
เชื้อนี้อาจมี 1 หรือหลาย flagella เพื่อช่วยในการเคลื่อนที่เมื่ออยู่ในของเหลวเช่น เลือด หรือในลำไส้ เมื่อสภาพที่อาศัยอยู่เปลี่ยนไปเชื้อก็จะเปลี่ยนรูป โดยเมื่ออยู่ในเนื้อเยื่อมันจะสลัดหางทิ้ง พวกที่มีหางแบ่งเป็น 2 ประเภท พวกที่อยู่ในกระแสเลือดหรืออวัยวะภายในเรียกว่า hemaflagellates พวกที่อยู่ในลำไส้มนุษย์เรียกว่า intestinal flagellates
Pathogenesis
ระยะฟักตัว 3-6 เดือน เมื่อเข้าสู่กระแสเลือดมันจะเจาะเข้าสู่เซลล์ระบบไหลเวียน (reticulo endothelial system) แบ่งตัวจนได้ 50 -200 ตัว แล้วจะแพร่กระจายออกจากเซลล์ อาการแบ่งได้เป็น 3 แบบ
- Inapparent infection Skin test positive ตรวจพบภูมิคุ้มโรค แต่ไม่มีอาการ
- Kala azar ไข้สูงเฉียบพลัน 104F 2 ช่วงห่างกัน 24 ชั่วโมง รายที่เรื้อรังอาจไม่มีไข้ inguinal และ femoral ln. บวม ม้ามโต ผู้ป่วยร้อยละ 10 มีภาวะดีซ่าน
- Unusal form of visceral lieshmaniasis ต่อมทอนซิลอักเสบ cervical ln. บวม มีการเพิ่มจำนวนของเชื้ออย่างรวดเร็วทำให้เกิดเนื้อตาย ผู้ป่วยจะตายภายใน 4 -6 สัปดาห์
- Cutaneous lieshmaniasis แบ่งเป็น 2 แบบ
- เกิดจากเชื้อ L. tropica major เกิดแผลหลุมที่ผิวหนัง 1 หรือหลายแห่ง ระยะฟักตัวสั้น แผลจะหายภายใน 1 ปี
- เกิดจากเชื้อ L. tropica minor เกิดแผลหลุมที่ผิวหนังเพียงแห่งเดียว ระยะฟักตัว
ยาว เนื้อเยื่อถูกทำลายไม่มาก
การรักษา
ใช้ Sodium stibogluconate ซึ่งเป็นเกลือของโลหะพวงจับกันแบบ 5 แขน (pentavalent)
การป้องกัน
กำจัดแมลงพาหะ ทายากันยุงที่ผิวหนัง ใช้ตาข่ายตาถี่ การกำจัดสัตว์ฟันแทะใช้ไม่ได้ผลในบางแห่ง ต้องแยกผู้ป่วยและกางมุ้ง ให้ความรู้แก่ผู้ป่วยเพื่อจะได้ไม่ติดเชื้อซ้ำ
|
